Υπάρχουν πολλοί μέθοδοι αντισύλληψης. Το κάθε ζευγάρι διαλέγει τη μέθοδο που θα χρησιμοποιήσει, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις επιθυμίες του. Απαραίτητη είναι και η συνεργασία με τον γιατρό για την ανεύρεση της πιο κατάλληλης και πρακτικής μεθόδου, έτσι ώστε να αποφευχθούν τα πρακτικά προβλήματα στη γυναίκα, όπως είναι η καθυστέρηση της περιόδου, αλλά και η ρύθμιση της περιόδου της, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. 

Θα πρέπει ακόμα να ληφθούν υπόψη ορισμένοι παράγοντες για την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου κατά περίπτωση όπως:

1. Κίνητρα του ζευγαριού. Η ανάγκη για αντισύλληψη μπορεί να είναι :

• Απόλυτη, όταν υπάρχουν σοβαρές παθήσεις σε έναν από τους δυο συζύγους και δημιουργούνται επιπτώσεις από τις οποίες κινδυνεύει σοβαρά η υγεία τους ή όταν υπάρχουν φόβοι γεννήσεως παιδιού με σοβαρή κληρονομική πάθηση
• Μεγάλη ανάγκη όταν υπάρχουν ήδη πολλά παιδιά και οι γονείς δεν επιθυμούν άλλα
• Σχετική ανάγκη όταν το ζευγάρι επιθυμεί να αναστείλει προσωρινά μόνο τη γέννηση του παιδιού ή να ρυθμίσει το μεσοδιάστημα μεταξύ δυο παιδιών

2. Ιατρικές ενδείξεις και πληροφορίες. Η επιλογή της μεθόδου αντισύλληψης θα εξαρτηθεί από το ιατρικό ιστορικό του ζευγαριού και ιδίως της γυναίκας, όπως π.χ. σε φλεγμονή της μήτρας δε θα συστηθεί η εφαρμογή σπιράλ αντισύλληψης ή σε διάφορες ανωμαλίες της περιόδου δε θα προτιμηθεί η μέθοδος του ρυθμού. Εκτός από γυναικολογικό ιστορικό και το γενικό ιατρικό ιστορικό θα μας καθοδηγήσει στην επιλογή της μεθόδου. Έτσι σε περίπτωση μεγάλης παχυσαρκίας ή υπέρτασης, ιστορικού θρομβώσεων αντενδείκνυται η χορήγηση ανασταλτικών της ωορρηξίας.

3. Οικογενειακή και οικονομική κατάσταση. Η ανάγκη και το είδος της αντισύλληψης εξαρτάται από την οικογενειακή κατάσταση της γυναίκας. Η ανύπαντρη γυναίκα έχει μεγαλύτερη ανάγκη αντισύλληψης από μια παντρεμένη, ακόμα και η οικονομική κατάσταση του ζευγαριού παίζει σημαντικό ρόλο.

4. Ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις του ζευγαριού.

5. Έξεις και τρόποι ζωής, κοινωνικές συνήθειες. Αυτές θα καθορίσουν π.χ. πόσο εύκολη είναι η καθημερινή λήψη του αντισυλληπτικού ή ακόμη αν οι σεξουαλικές επαφές είναι τόσο συχνές ώστε να επιβάλλουν τη συνεχή, μόνιμη αντισύλληψη ή αν υπάρχει αποστροφή προς το ενδομήτριο σπείραμα.

6. Χαρακτηριστικά της αντισυλληπτικής μεθόδου. Τα χαρακτηριστικά της αντισυλληπτικής μεθόδου σε συνδυασμό με τους άλλους πέντε παράγοντες θα καθορίσουν την τελική επιλογή. Στη λήψη της αποφάσεως σημαντικό ρόλο θα παίξουν η αποτελεσματικότητα και οι παρενέργειες του αντισυλληπτικού.

Οι στατιστικές από πολλές έρευνες που κατά καιρούς έχουν δημοσιευτεί δείχνουν πως ένα μεγάλο ποσοστό των ζευγαριών ενδιαφέρεται για την πρόληψη της εγκυμοσύνης ή τουλάχιστον τον έλεγχο της γονιμότητας. Υπάρχουν 3 είδη μεθόδων αντισύλληψης : οι φυσικές ή μέθοδοι του ρυθμού, οι μηχανικές μέθοδοι και οι ορμονικές μέθοδοι (το χάπι).

Οι φυσικές μέθοδοι χωρίζονται σε δυο κατηγορίες : την διακοπτόμενη συνουσία και την μέθοδο ρυθμού ή ασφαλούς περιόδου.

Η μέθοδος αυτή συνίσταται στην απομάκρυνση του πέους από τον κόλπο πριν την εκσπερμάτωση. Η διακεκομμένη συνουσία δεν είναι καθόλου ασφαλής μέθοδος γιατί οι σταγόνες υγρού που εκκρίνονται από το πέος σε στύση μπορεί να περιέχουν ποσότητα σπερματοζωαρίων ικανή να γονιμοποιήσει το ωάριο. 

Επιπλέον, η απομάκρυνση δεν είναι πάντα εύκολο να γίνει έγκαιρα ούτε η εκσπερμάτωση αρκετά μακριά από τα γεννητικά όργανα της γυναίκας. Η διακεκομμένη συνουσία παρουσιάζει πολλές φορές δυσκολίες και υψηλό ποσοστό αποτυχίας. 

Ο άνδρας πρέπει να διατηρεί τον αυτοέλεγχο του και αυτή η έγνοια μπορεί να δημιουργήσει νευρικότητα και άγχος σε βάρος της σεξουαλικής τους ικανοποίησης. Όταν χρησιμοποιείται για πολύ καιρό μπορεί να προξενήσει στον άνδρα πρόωρη εκσπερμάτωση και στη γυναίκα ψυχρότητα. Το ποσοστό αποτυχίας της μεθόδου ανέρχεται από 20-30 κυήσεις ανά 100 γυναίκες / έτη.

Είναι πολύ διαδεδομένη και πολύ λίγο αποτελεσματική. Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο, οι σεξουαλικές σχέσεις αποφεύγονται τις ημέρες πριν και μετά την ωορρηξία, έτσι ώστε να μην είναι δυνατό η συνάντηση του ωαρίου με το σπερματοζωάριο.

Για να καθοριστεί η χρονική στιγμή της ωορρηξίας χρησιμοποιούνται : α) η μέθοδος ημερολογίου και β) η μέθοδος της θερμοκρασίας.

Α) Μέθοδος ημερολογίου

Για να καθοριστούν οι ημέρες που μπορεί να είναι γόνιμες στον κύκλο μιας γυναίκας, πρέπει να είναι γνωστό ότι, η ωορρηξία συμβαίνει 12-16 ημέρες πριν από την επόμενη έμμηνο ρύση, το ωάριο ζει και επομένως μπορεί να γονιμοποιηθεί μέσα σε 24 το πολύ ώρες και τέλος τα σπερματοζωάρια μπορούν να μείνουν ζωντανά μέσα στις σάλπιγγες ως και 48-72 ώρες. Η μέθοδος είναι ανεπαρκής και τις περισσότερες φορές αποτυγχάνει.

Β) Μέθοδος της θερμοκρασίας

Αυτή βασίζεται στη μεταβολή της θερμοκρασίας του σώματος της γυναίκας κατά τη διάρκεια του κύκλου. Έτσι κατά την πρώτη φάση του κύκλου μέχρι την ωορρηξία η γυναίκα βρίσκεται υπό την επίδραση των οιστρογόνων. Η θερμοκρασία της κατά το χρονικό αυτό διάστημα κυμαίνεται στους 36,6 – 36,7 βαθμούς κελσίου. 

Κατά την ημέρα της ωορρηξίας μπορεί να παρατηρηθεί μικρή πτώση της θερμοκρασίας αλλά αυτό δεν είναι σταθερό εύρημα. Μετά την ωορρηξία αρχίζει η δεύτερη φάση του κύκλου κατά την οποία η γυναίκα βρίσκεται υπό την επίδραση της προγεστερόνης που παράγεται από το ωχρό σωμάτιο. 

Η προγεστερόνη προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος η οποία φθάνει έως στους 37,2 βαθμούς κελσίου. Η αύξηση αυτή δεν είναι απότομη αλλά σταδιακή και ολοκληρώνεται συνήθως σε 2 – 3 μέρες.

Πλεονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι ότι δεν απαιτεί καμιά απολύτως δαπάνη, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη βελτίωση των σχέσεων σε μερικά ζευγάρια και τέλος είναι αποδεκτή από την εκκλησία.

Όπως συμβαίνει σε κάθε μέθοδο και η θερμομετρική παρουσιάζει μερικά μειονεκτήματα. Πρώτα – πρώτα απαιτεί μεγάλη προσοχή, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε ανώμαλο κύκλο, μετά από τοκετό, κατά τη διάρκεια της γαλουχίας και κατά την κλιμακτήριο.

• Α) Αντρικό προφυλακτικό χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα σε όλο τον κόσμο.

Είναι συνθετικό ελαστικό που εφαρμόζεται πάνω στο πέος όταν βρίσκεται σε κατάσταση στύσεως. Συνήθως τα προφυλακτικά έχουν μια μικρή προεξοχή στην άκρη για την συγκράτηση του σπέρματος. Η κατασκευή του ελαστικού είναι τέτοια ώστε να εμποδίζει το σπέρμα να φτάνει στον κόλπο. 

Το προφυλακτικό είναι τελείως αβλαβές για τον άνδρα και τη γυναίκα. Είναι μέθοδος η οποία βασίζεται και εξαρτάται αποκλειστικά από τον άνδρα. Έχουν το πλεονέκτημα επίσης ότι παρέχουν ως ένα βαθμό προστασία για νοσήματα που μεταδίδονται σεξουαλικά. 

Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι η συστηματική χρήση προφυλακτικών μπορεί να μειώσει την πιθανότητα αναπτύξεως καρκίνου του τραχήλου της μήτρας γιατί πιθανόν παρεμποδίζει την μετάδοση των ιών ή την δράση άλλων παραγόντων που βρίσκονται στο σμήγμα.

Το κυριότερο μειονέκτημα του αντρικού προφυλακτικού είναι η μικρή του αποτελεσματικότητα. Μπορεί δηλαδή να σπάσει ή να κοπεί κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. 

Επίσης εμποδίζει την πλήρη ικανοποίηση, απαιτεί διακοπή της σεξουαλικής πράξης για να τοποθετηθεί και ακόμα μερικά άτομα μπορεί να είναι αλλεργικά στη χρήση του.

Όταν δεν υπάρχει μεγάλη ανάγκη αντισύλληψης, το προφυλακτικό αποτελεί την καλύτερη λύση. Το ποσοστό αποτυχίας του κυμαίνεται από 5% – 15% και οφείλεται συνήθως στη μη σωστή χρήση του.

• Β) Διάφραγμα (Γυναικείο προφυλακτικό) – Δεν είναι ευρέως διαδεδομένο.
• Γ) Ενδομήτρια σπειράματα

Τα ενδομήτρια σπειράματα είναι μικρά αντικείμενα από πλαστικό και μέταλλο (χαλκό, χρυσό) σε διάφορα σχήματα και μεγέθη που τοποθετούνται στο ενδομήτριο εμποδίζοντας την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.

Η τοποθέτηση του ενδομήτριου σπειράματος γίνεται μόνο από τον γυναικολόγο.

Πριν τοποθετηθεί το σπείραμα είναι απαραίτητο να γίνει Test – Παπανικολάου. Επίσης πρέπει να ληφθεί το ιστορικό της γυναίκας ώστε να διερευνηθεί η ύπαρξη πρόσφατης λοίμωξης στην πύελο ή κάποιας σοβαρής αιμορραγίας. Επίσης είναι απαραίτητο να αποκλειστεί υπερηχογραφικά η ύπαρξη εγκυμοσύνης ή όγκων του τραχήλου ή του σώματος της μήτρας.

Το ενδομήτριο σπείραμα μπορεί να τοποθετηθεί οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου. Είναι όμως προτιμότερο η τοποθέτηση να γίνει κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρύσεως. Έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος να διακοπεί μια πιθανή εγκυμοσύνη και επίσης ο τράχηλος της μήτρας είναι πάντα πιο ανοιχτός, πράγμα που διευκολύνει την είσοδο του σπειράματος.

Πέρα από την αποβολή του σπειράματος, οι παρενέργειες είναι αρκετά κοινές και όχι σοβαρές. Συνήθως εξαφανίζονται στο τέλος του πρώτου μήνα μετά την τοποθέτηση. 

Τα συμπτώματα αυτά είναι πόνοι περισσότερο ή λιγότερο δυνατοί ανάλογα με τους πόνους της περιόδου, και μεγαλύτερη απώλεια αίματος στην περίοδο κατά τους πρώτους μήνες. Επίσης κατά τους πρώτους 3 ή 6 μήνες μετά την τοποθέτηση του σπειράματος, ο κύκλος μπορεί να μην είναι σταθερός.

Τα χάλκινα σπειράματα πρέπει να αλλάζουν κάθε δυο χρόνια. Η αποτελεσματικότητα του ενδομήτριου σπειράματος είναι μεγάλη. Η αποτυχία του είναι περίπου στις 2-5 κυήσεις σε 100 γυναίκες / έτη.

Υπάρχει σπιράλ προγεστερόνης που χρησιμοποιείται σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που βρίσκονται στην κλιμακτήριο και παρουσιάζουν αιμορραγίες ή σε γυναίκες που έχουν καρκίνο μαστού. Προκαλεί ατροφία του ενδομητρίου και έτσι δεν υπάρχει περίοδος ούτε αιμορραγία.

Το αντισυλληπτικό χάπι ή αλλιώς το «χάπι«, είναι η πιο διαδεδομένη και σύγχρονη γυναικεία μέθοδος αντισύλληψης. Είναι ένας συνδυασμός ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερόνης, που εμποδίζουν την ωορρηξία, την ανάπτυξη του ενδομητρίου και τη ρευστοποίηση της τραχηλικής βλέννας. 

Έτσι, κατά την επαφή, τα σπερματοζωάρια δεν μπορούν να διασχίσουν την τραχηλική βλέννα και να περάσουν στο εσωτερικό της μήτρας ώστε να φτάσουν στη σάλπιγγα και να γονιμοποιήσουν το ωάριο. 

Εν τω μεταξύ, δεν απελευθερώνεται κανένα ωάριο από την ωοθήκη, ώστε να το γονιμοποιήσουν τα σπερματοζωάρια αφού το «χάπι» αναστέλλει την ωορρηξία. Αλλά ακόμα και εάν αυτά τα δύο εμπόδια ξεπεραστούν , το «χάπι» δημιουργεί ένα «αφιλόξενο » ενδομήτριο οπού δεν μπορεί να εμφυτευτεί το γονιμοποιημένο ωάριο.

Όλες οι γυναίκες, πριν πάρουν την απόφαση να χρησιμοποιήσουν το «χάπι«, θα πρέπει να επισκεφθούν το γυναικολόγο τους. Εκεί, μετά από μια εκτενή συζήτηση με τον γιατρό και με μια σειρά εξετάσεων όπως ψηλάφηση μαστών, αιματολογικές εξετάσεις και test Παπανικολάου θα αποφασιστεί από κοινού με την γυναίκα ποιο σκεύασμα θα χρησιμοποιήσει.

Πίνετε καθημερινά ένα χάπι για 21 μέρες. Στη συνέχεια διακόπτετε τη λήψη του χαπιού για 7 μέρες και μετά από 3-4 μέρες από τη διακοπή του χαπιού εμφανίζεται η εμμηνορυσία. Ανεξάρτητα από το εάν η αιμορραγία έχει σταματήσει , την όγδοη μέρα ξεκινάτε το πρώτο χάπι της επόμενης συσκευασίας. Έτσι θα έχετε ένα σταθερό κύκλο 28 ημερών.

Η επείγουσα αντισύλληψη, γνωστή παγκόσμια και ως “χάπι της επόμενης μέρας” παρέχει στη γυναίκα την ευκαιρία αποφυγής ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης ή έκτρωσης μετά από σεξουαλική επαφή χωρίς μέτρα αντισύλληψης ή σε περιπτώσεις που η χρησιμοποιούμενη μέθοδος απέτυχε (πχ. έσπασε το προφυλακτικό, ή σε γυναίκα που έχει ξεχάσει να πάρει τα συνηθισμένα αντισυλληπτικά της χάπια.)

Η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο γίνεται στη σάλπιγγα. Στη συνέχεια το γονιμοποιημένο ωάριο κατευθύνεται προς τη μήτρα, όπου και θα εμφυτευθεί για να ξεκινήσει η εγκυμοσύνη. 

Το γονιμοποιημένο ωάριο χρειάζεται 3-4 μέρες για να φτάσει από τη σάλπιγγα στη μήτρα. Το χρονικό αυτό διάστημα εκμεταλλεύεται το «χάπι της επόμενης μέρας» για να δράσει και να εμποδίσει την εμφύτευση και κατά συνέπεια στην εγκυμοσύνη. Επίσης πιστεύεται ότι εμποδίζει την ωορρηξία, αν αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί πριν την επαφή.

Για να έχει μέγιστη αποτελεσματικότητα, που φτάνει το 99%, το πρώτο χάπι θα πρέπει να λαμβάνεται το γρηγορότερο δυνατό, μετά την μη προστατευόμενη επαφή. Το χρονικό περιθώριο δράσης είναι 3 μέρες. Η αποτελεσματικότητα όμως μειώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Περιέχει μια γνωστή ορμόνη, την προγεστερόνη που χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια σε αντισυλληπτικά χάπια. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της έχουν τεκμηριωθεί με μελέτες που έγιναν σε μεγάλο αριθμό γυναικών με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. 

Δεν υπάρχει καμιά αντένδειξη και η πιο σοβαρή παρενέργεια του είναι η ναυτία, την οποία μπορείτε να αποφύγετε αν έχετε φάει πριν τη λήψη του. Εξάλλου σε περίπτωση που ξεκινήσει τελικά η εγκυμοσύνη, μπορεί να συνεχιστεί κανονικά ανεξάρτητα από τη λήψη του χαπιού.

Αν παρουσιαστεί εγκυμοσύνη μετά τη θεραπεία, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα μιας εξωμήτριας κύησης. Ο απόλυτος κίνδυνος μιας εξωμήτριας κύησης είναι μικρός, εφόσον η μέθοδος αποτρέπει την ωορρηξία και τη γονιμοποίηση. 

Η εξωμήτρια κύηση μπορεί να συνεχιστεί, παρόλη την εμφάνιση εμμήνου ρύσεως. Επομένως, δεν συνίσταται για ασθενείς που βρίσκονται σε κίνδυνο εξωμήτριας κύησης.

Θυμηθείτε όμως ότι το χάπι της επόμενης μέρας δεν αποτελεί ούτε αντικαθιστά καθιερωμένες αντισυλληπτικές μεθόδους, αλλά ο ρόλος του ξεκινάει όταν αυτές δεν έχουν εφαρμοστεί ή υπάρχουν υπόνοιες ότι έχουν αποτύχει.

Μπορεί να σας συμβεί ενδομήτρια ή και εξωμήτρια κύηση. Η εξωμήτρια κύηση μπορεί να συνεχιστεί ακόμα και μετά την εμφάνιση αίματος που να προσομοιάζει την έμμηνο ρύση. Γι’ αυτό κρίνεται απαραίτητος αμέσως μετά την περίοδο υπερηχογραφικός έλεγχος της μήτρας και των ωοθηκών για τον αποκλεισμό της εξωμήτριας κύησης.

Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος MD,MSc,PhD,DFFP

Για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού, ο γιατρός δέχεται μόνο μετά από ραντεβού.