Η ανακούφιση από τον πόνο κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, αποτελεί μια πανάρχαιη προσπάθεια και η εξέλιξη της αντανακλά ως ένα βαθμό, την υγειονομική ανάπτυξη μιας κοινωνίας. Η επισκληρίδιος αναισθησία θεωρείται η πιο αποτελεσματική σύγχρονη μέθοδος για την αντιμετώπιση του πόνου του τοκετού, αλλά και στον επακόλουθο μετεγχειρητικό πόνο.

Η επισκληρίδιος αναισθησία είναι η εφαρμογή κατάλληλης τεχνικής, όπου με τη βοήθεια τοπικών αναισθητικών, προκαλείται αποκλεισμός της αισθητικής και κινητικής δραστηριότητας. Η σχετικά εύκολη τεχνική της επισκληριδίου αναισθησίας, σε σχέση με τις ελάχιστες παρενέργειες που παρατηρούνται, έχει οδηγήσει στην ευρεία αποδοχή και ως εκ τούτου, εφαρμογή της μεθόδου.

Επισκληρίδιος Αναλγησία στον Φυσιολογικό Τοκετό

Η επισκληρίδιος αναισθησία γίνεται στην οσφυϊκή περιοχή της σπονδυλικής στήλης. Η επίτοκος τοποθετείται σε αριστερή πλάγια ή σε καθιστή θέση. Μετά από κατάλληλη προετοιμασία της περιοχής της οσφύος (αντισηψία και τοπική νάρκωση) προσδιορίζεται ο επισκληρίδιος χώρος όπου τοποθετείται ειδικός καθετήρας για συνεχή χορήγηση φαρμάκων (τοπικών αναισθητικών και αναλγητικών).

Ο καθετήρας αυτός παραμένει σε όλη τη διάρκεια του τοκετού ή σε περιπτώσεις χειρουργικής επέμβασης ένα επιπλέον εικοσιτετράωρο για μετεγχειρητική αναλγησία. Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνεται:

• Αναλγησία κατά τη διάρκεια του τοκετού
• Διατήρηση της μυϊκής ισχύος και της κινητικότητας των κάτω άκρων ώστε η επίτοκος να συμμετέχει ενεργά στο στάδιο της εξώθησης

Η κάθε δόση της επισκληρίδιου έχει διάρκεια από 1 – 2 ώρες. Η διάρκεια εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως:

• Το στάδιο που βρίσκεται ο τοκετός
• Η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται
• Ο διαφορετικός μεταβολικός ρυθμός της κάθε εγκύου

Με την αξιοποίηση του ειδικού επισκληρίδιου καθετήρα, ο ιατρός έχει τη δυνατότητα να χορηγεί παυσίπονο όποτε το χρειάζεται η επίτοκος, διασφαλίζοντας έτσι ότι θα υπάρχει αρκετή αναλγησία σε όλη τη διάρκεια του τοκετού.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί, ο πιο κατάλληλος χρόνος για να ξεκινήσει η επισκληρίδιος αναλγησία, είναι ακριβώς στη μέση του πρώτου σταδίου του τοκετού, όταν ο τράχηλος παρουσιάζει διαστολή 4 – 5 εκατοστών.

Ανεξάρτητα από αυτό όμως, η τοποθέτηση του καθετήρα μπορεί να γίνει και νωρίτερα, όταν αρχίσει ο τοκετός. Με αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνεται καλύτερη συνεργασία μεταξύ του αναισθησιολόγου και της επιτόκου, με αποτέλεσμα η συνολική διαδικασία να είναι πιο εύκολη.

Η επισκληρίδιος αναισθησία γίνεται στην οσφυϊκή περιοχή της σπονδυλικής στήλης. Η επίτοκος τοποθετείται σε αριστερή πλάγια ή σε καθιστή θέση. Μετά από κατάλληλη προετοιμασία της περιοχής της οσφύος (αντισηψία και τοπική νάρκωση) προσδιορίζεται ο επισκληρίδιος χώρος όπου τοποθετείται ειδικός καθετήρας για συνεχή χορήγηση φαρμάκων (τοπικών αναισθητικών και αναλγητικών). Ο καθετήρας αυτός παραμένει σε όλη τη διάρκεια του τοκετού ή σε περιπτώσεις χειρουργικής επέμβασης ένα επιπλέον εικοσιτετράωρο για μετεγχειρητική αναλγησία. Με την τεχνική αυτή επιτυγχάνεται:

α) Αναλγησία κατά τη διάρκεια του τοκετού

β) Διατήρηση της μυϊκής ισχύος και της κινητικότητας των κάτω άκρων ώστε η επίτοκος να συμμετέχει ενεργά στο στάδιο της εξώθησης.

Παρότι πολλές γυναίκες μπορεί να αγωνιούν για τον πόνο της επισκληρίδιου, στην πραγματικότητα, μόλις την κάνουν ανακουφίζονται. Αξίζει να αναφερθεί πως η μέλλουσα μητέρα δεν θα νιώσει καν τη βελόνα τη στιγμή που εισάγεται, αφού στην περιοχή θα έχει ήδη πρώτα τοποθετηθεί κάποιο αναισθητικό.

Ένας μικρός αρχικός πόνος που μπορεί να αισθανθεί η επίτοκος, θα εξαφανιστεί μετά από μερικά λεπτά και οι ωδίνες του τοκετού θα αποτυπώνονται μόνο στο μηχάνημα, αφού πλέον δεν θα τις νιώθει καν.

Η καλή εφαρμογή της επισκληριδίου αναλγησίας, είναι το αποτέλεσμα του καλά εκπαιδευμένου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Παρότι λοιπόν η επισκληρίδιος αναισθησία αποτελεί μια ασφαλή μέθοδο, παρουσιάζει σε θεωρητικό επίπεδο ορισμένα μειονεκτήματα.

Αυτά τα μειονεκτήματα είναι τα εξής:

• Αποτελεί ιατρική παρέμβαση στον τοκετό
• Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει απώλεια της μυϊκής δύναμης και αδυναμία ελέγχου των συστολών, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζονται οι προσπάθειες εξώθησης
• Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να παραλύσουν οι μύες και στο επάνω μέρος του σώματος, έχοντας σαν συνέπεια την δυσκολία κατά την αναπνοή. Ακόμα κι εκεί βέβαια, πάντοτε είναι ελεγχόμενη
• Ενδέχεται να προκληθεί υπόταση, η οποία έχει σαν συνοδό σύμπτωμα το αίσθημα έντονης ναυτίας για περίπου 15 – 20 λεπτά
• Μπορεί η γυναίκα να έχει πονοκέφαλο για αρκετές ώρες μετά τη γέννα

Μπορεί να επιβραδύνει το δεύτερο στάδιο του τοκετού, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες της χρήσης των εμβρυουλκών και της βεντούζας.

Η επισκληρίδιος αναισθησία εκτός από την εφαρμογή της στον φυσιολογικό τοκετό και την καισαρική τομή ενδείκνυται και για χειρουργεία της άνω και κάτω κοιλίας (κύστη ωοθήκης, ινομυώματα, υστερεκτομή, κολπορραφές κ.λπ.). Η επισκληρίδιος αναλγησία μπορεί να λειτουργήσει μόνη της ή και με τη χορήγηση ελαφρού υπνωτικού.

Έτσι στα επιβεβαρημένα άτομα έχουμε μείωση ή αποφυγή των φαρμάκων της γενικής αναισθησίας και καλύτερη μετεγχειρητική ανάνηψη. Το σπουδαιότερο είναι ότι χορηγώντας αναλγητικά φάρμακα από τον επισκληρίδιο καθετήρα για ένα εικοσιτετράωρο η ασθενής απαλλάσσεται από τον μετεγχειρητικό πόνο.

Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος MD,MSc,PhD,DFFP

Για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού, ο γιατρός δέχεται μόνο μετά από ραντεβού.